Γράφει η Δικηγόρος του γραφείου μας, Τριανταφύλλου Δ. Μαρία
Τα άτομα, φυσικά και νομικά, επιδιώκοντας να διασφαλίζουν τα συμφέροντα τους κατά τις οικονομικές τους συναλλαγές και να προσδώσουν σε αυτές προβλεψιμότητα και σταθερότητα, πάγια καταφεύγουν στην κατάρτιση συμβάσεων, στην έγγραφη δηλαδή αποτύπωση των από κοινού δεσμεύσεων και υποχρεώσεων, που αναλαμβάνουν, για την επιδίωξη μελλοντικών και αβέβαιων, πλην αμοιβαία επωφελών συνεπειών.
Η χρονική διάσταση αυτή των συμβάσεων σε συνδυασμό με την αδυναμία των συμβαλλόμενων μερών να προβλέψουν και να καταγράψουν με ακρίβεια κάθε μελλοντικό και τυχαίο γεγονός δύνανται να καταστήσουν μία σύμβαση από αμοιβαία επωφελή συμφωνία σε τροχοπέδη για έκαστο εκ των συμβαλλομένων ή ακόμη και για αμφότερα τα μέρη, καθώς από την κατάρτισή της μέχρι και την εκτέλεση της μεσολαβεί συνήθως χρονικό διάστημα ικανό να ανατρέψει τις αρχικές επιδιώξεις και την ισχύ των συμβαλλομένων.
Τέτοια περίπτωση ανατροπής του δικαιοπρακτικού υποβάθρου των συμβάσεων αποτελεί η επονομαζόμενη ‘ ανωτέρα βία’, δηλαδή η εκδήλωση οποιοδήποτε τυχηρού γεγονότος του οποίου η επέλευση, ως εκ της φύσεώς του, είναι για τις ανθρώπινες δυνάμεις απρόβλεπτη και αναπότρεπτη και έχει ως άμεση συνέπεια την ανυπαίτια αδυναμία εκπλήρωσης της σύμβασης είτε για τον οφειλέτη είτε για το δανειστή ή ακόμη και για αμφότερα τα μέρη. Μέχρι πρότινος, στο άκουσμα της ανωτέρας βίας συνειρμικά ανακαλούσαμε εμφύλιες συγκρούσεις, παγκοσμίους πολέμους, τρομοκρατικά χτυπήματα, φυσικές καταστροφές ενώ σήμερα βιώνουμε τις καταστροφικές συνέπειες ενός τέτοιου τυχηρού και απρόβλεπτού γεγονότος, της πανδημίας του ‘ COVID-19’.
Η πρωτοφανής αυτή δοκιμασία για ολόκληρο τον πλανήτη, εκατό χρόνια μετά την πανδημία της ισπανικής γρίπης, έχει εξαναγκάσει σε ακινησία τους οικονομικούς μηχανισμούς και επιτάσσει την αναπροσαρμογή στη νέα πραγματικότητα κάθε σχέσης, έννομης ή μη. Οι συμβάσεις, στην προσπάθεια τους να εξοπλιστούν με διαχρονικότητα, ελέγχοντας την αβεβαιότητα του μέλλοντος και προσαρμοζόμενες σε αυτήν, συχνά συμπεριλαμβάνουν στο κείμενό τους ‘ρήτρες ανωτέρας βίας’, όρους δηλαδή, που καλούνται να ρυθμίσουν την ανυπαίτια αδυναμία του οφειλέτη να προβεί στην εκπλήρωση της οφειλής, που υποσχέθηκε, την, ομοίως, ανυπαίτια ανικανότητα του δανειστή να αποδεχθεί την παροχή, που αιτήθηκε, και να καταβάλλει το συμφωνηθέν τίμημα αλλά και την καταβολή αποζημίωσης στο πληττόμενο μέρος, προς ανόρθωση της ζημίας του, καθώς επίσης και τον ορισμό του μεγέθους της ζημίας και της σχετικής αποζημίωσης.
Κατά την ερμηνεία των ρητρών αυτών προς άρση των αμοιβαίων υποχρεώσεων, θα πρέπει αφενός να λαμβάνεται υπόψη ο επιδιωκόμενος σκοπός της εκάστοτε σύμβασης και αφετέρου η διάρκεια, οι έκταση και οι συνέπειες του τυχηρού και απρόβλεπτού γεγονότος στα μέρη αυτής, ώστε να εξευρεθεί η ιδανική λύση ανάλογα με τη ζημία του υπέστησαν αυτά. Οι λύσεις, που παρέχονται από το δίκαιο στις περιπτώσεις αυτές ποικίλουν από την προσωρινή αναστολή της εκτέλεσης της σύμβασης και της αναπροσαρμογής του τιμήματος ως την οριστική απαλλαγή των μερών και την οριστική καταγγελία αυτής.
Στη χώρα μας, η πανδημία του ‘ COVID-19’ επέδρασε καίρια πέρα από τη δημόσια υγεία και στην εγχώρια αγορά διά της επιβολής δραστικών μέτρων πρόληψης κατά της νόσου, όπως παραδείγματος χάρη η αναστολή της λειτουργίας πληθώρας επιχειρήσεων, η επιβολή τηλεργασίας και εκ περιτροπής εργασίας, η κατ’ εξαίρεση μετακίνηση ημεδαπών και αλλοδαπών με ανυπολόγιστες συνέπειες για τον τουριστικό και ξενοδοχειακό κλάδο, τις βραχυχρόνιες μισθώσεις κ.ά. Τα μέτρα αυτά συνακόλουθα επέδρασαν στην οικονομική θέση επιχειρήσεων και ιδιωτών και κατέστησαν αδύνατη την εξυπηρέτηση πάσης φύσεως συμβάσεων, δανειακών, μισθωτικών, εργασιακών, καταναλωτικών, ρύθμισης οφειλών, μεταβιβάσεων κ.ά υπό τους υφιστάμενους όρους και συμφωνίες, το περιεχόμενο των οποίων κείται σήμερα εκτός της νέας πραγματικότητας.
Η πανδημία αυτή αναγκαστικά θα ωθήσει άπαντες τους συμβαλλόμενους σε επαναδιαπραγμάτευση και αναπροσαρμογή των συμβατικών δεσμεύσεων, που ανέλαβαν υπό συνθήκες καθ’ όλα διαφορετικές, ώστε αυτοί να κατορθώσουν και υπό το φως των νέων αυτών δεδομένων την επίτευξη των αμοιβαία επωφελών αποτελεσμάτων και λύσεων , που εξ’ αρχής επεδίωκαν. Άλλωστε, από μία σύμβαση κενή περιεχομένου και ανεφάρμοστη λόγω αντικειμενικών δυσχερειών για αμφότερα τα μέρη, προκρίνεται η αμφότερα και αναλογικά προσαρμοσμένη και υλοποίηση ή ακόμη και η αποτελεσματικά αθετημένη με την καταβολή πλήρους αποζημίωσης.
Οι συνεργάτες του γραφείου μας, αντιλαμβανόμενοι πλήρως τις απαιτήσεις των καιρών, παραμένουν στη διάθεσή Σας για την προσεκτική μελέτη της σύμβασής Σας, την επαναδιαπραγμάτευση και την αποτελεσματική αναπροσαρμογή αυτής, πάντοτε διαφυλάττοντας τα συμφέροντά Σας, που σήμερα παρά ποτέ χρήζουν μεγαλύτερης προστασίας .