- Τί σημαίνει εξ αδιαθέτου κληρονομική διαδοχή;
Κατά το χρόνο θανάτου ενός προσώπου, όταν υφίσταται κληρονομιά και ο θανών ή η θανούσα
δεν άφησε διαθήκη πριν το θάνατό του, προβλέπεται στον Αστικό Κώδικα ότι καλούνται έξι (6)
τάξεις εκ του συγγενικού κύκλου του θανόντος προσώπου, προτού η κληρονομιαία περιουσία
καταλήξει στο Δημόσιο. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι υπάρχει συγκεκριμένη σειρά σχετικά με το
ποιοι καλούνται πρώτοι, δεύτεροι, τρίτοι, τέταρτοι, πέμπτοι και έκτοι στην κληρονομιά με σκοπό
την αποδοχή ή την αποποίησή της.
Πρώτοι, λοιπόν, καλούνται οι κατιόντες του κληρονομουμένου, δηλαδή τα τέκνα του θανόντος και
τυχόν υπάρχων επιζών σύζυγος.
Σε περίπτωση δε που κάποιο από τα τέκνα του θανόντος δεν βρίσκεται στη ζωή κατά το χρόνο
θανάτου, τότε υπεισέρχονται στη θέση του τα ζώντα τέκνα αυτού, δηλαδή τα εγγόνια του κληρονομουμένου.
Δεύτεροι, καλούνται οι γονείς του θανόντος – κληρονομουμένου, οι αδελφοί, ως επίσης τα τέκνα
(ανίψια) και εγγονοί αδελφών που έχουν πεθάνει πριν από αυτόν.
Τρίτοι, καλούνται οι παππούδες και οι γιαγιάδες του κληρονομουμένου και από τους κατιόντες
τους τα τέκνα και οι εγγονοί, δηλαδή οι θείοι (τέκνα των παππούδων) και τα εξαδέλφια (εγγονοί
παππούδων) του θανόντος.
Στην τέταρτη τάξη καλούνται οι προπαππούδες και οι προγιαγιάδες του κληρονομουμένου που
ζουν και κληρονομούν κατά ισομοιρία ανεξάρτητα αν ανήκουν στην ίδια ή σε διάφορες γραμμές.
Αν δεν υπάρχουν συγγενείς της πρώτης, της δεύτερης, της τρίτης και της τέταρτης τάξης, ο
σύζυγος που επιζεί καλείται ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος σε ολόκληρη την κληρονομία.
- Ποια είναι η νόμιμη προθεσμία αποποίησης κληρονομίας του θανόντος συγγενικού
προσώπου;
Κατά τα άρθρα 1847 § 1 εδ. α ́ και 1850 εδ. β ́ του ΑΚ, ο κληρονόμος μπορεί να αποποιηθεί την
κληρονομία στο αρμόδιο κατά τόπον Ειρηνοδικείο, μέσα σε προθεσμία τεσσάρων (4) μηνών, που αρχίζει από τότε που έμαθε την επαγωγή και τον λόγο της. Αν παρέλθει η προθεσμία, η κληρονομία θεωρείται ότι έχει γίνει αποδεκτή.
Γνώση της επαγωγής, ως γεγονός της έναρξης της τετράμηνης προθεσμίας, νοείται η γνώση από
τον κληρονόμο του θανάτου του κληρονομουμένου, γνώση δε του λόγου επαγωγής συνιστά η
εκ διαθήκης ή κατά την εξ αδιαθέτου διαδοχή κλήση του κληρονόμου στην κληρονομία. Με
την έννοια αυτή, όταν πρόκειται για διαδοχή εξ αδιαθέτου, οπότε ο δικαιολογητικός αυτής λόγος
της συγγενικής σχέσης μεταξύ κληρονομουμένου και κληρονόμου είναι από την αρχή δεδομένος
και σχεδόν πάντα γνωστός στον τελευταίο, η τετράμηνη προθεσμία προς αποποίηση αρχίζει από
τότε που ο κληρονόμος έλαβε γνώση του χρόνου θανάτου του κληρονομούμενου συγγενούς του.
Ωστόσο, στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να εξηγηθεί πότε γεννάται το δικαίωμα αποποίησης της
κληρονομίας ένεκα προϋπάρχουσας αποποίησης από προπορευόμενο σε τάξη κληρονόμο, ήτοι
ποιος είναι ο χρόνος και η αιτία επαγωγής της κληρονομίας στον εκάστοτε κληρονόμο που
καλείται να αποποιηθεί.
Κατά την πάγια εθνική μας νομολογία γίνεται δεκτό ότι προκειμένου να θεωρηθεί έγκυρη η
αποποίηση κληρονομίας του θανόντος συγγενούς, πρέπει, να έχουν αποποιηθεί νομίμως,
προγενέστερα, οι προπορευόμενοι κατά τάξη κληρονόμοι.
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι για να αποποιηθούν νομίμως, ήτοι έγκυρα και εμπρόθεσμα, για
παράδειγμα οι κληρονόμοι της δεύτερης τάξης, πρέπει να έχει προηγηθεί η αποποίηση της
κληρονομίας από τους κληρονόμους της πρώτης τάξης, πάντοτε, φυσικά, εντός του τετραμήνου.
- Τί συμβαίνει εάν παρέλθει η τετράμηνη προθεσμία της αποποίησης και αποδεχθώ την
κληρονομιά δίχως να το επιθυμώ;
Στην περίπτωση που κάποιος κληρονόμος αποδέχθηκε χωρίς τη βούλησή του την κληρονομία
του αποβιώσαντος συγγενούς του, ήτοι επειδή δεν τελούσε σε γνώση του θανάτου, δεν γνώριζε
την τετράμηνη προθεσμία αποποίησης (πλασματική αποδοχή), δεν ειδοποιήθηκε ποτέ από τους
προπορευόμενους κληρονόμους περί της δικής τους αποποίησης ή έλαβε ψευδείς δηλώσεις από
αυτούς περί της αποποίησής τους (πλάνη, απάτη ή απειλή), δεν γνώριζε την πραγματική
κατάσταση της κληρονομιαίας περιουσίας (ενεργητικό – παθητικό) μπορεί να ζητήσει δικαστικώς
την ακύρωση της αποδοχής της κληρονομίας συμφώνα με το άρθρο 1857 του ΑΚ.
Η ως άνω διαδικασία ακύρωσης της αποδοχής έχει εξάμηνη προθεσμία. Ο χρόνος της
παραγραφής αρχίζει από την επομένη ημέρα της αποδοχής, επί δε πλασματικής αποδοχής από
την παρέλευση της προθεσμίας αποποίησης. Αν όμως η πλάνη, η απάτη ή η απειλή
εξακολουθήσουν και μετά την αποδοχή, κατ’ ανάλογη εφαρμογή της διάταξης του άρθρου 157 εδ.
β ́ και γ ́ του ΑΚ, το εξάμηνο αρχίζει από τότε που παρήλθε η κατάσταση αυτή και σε κάθε
περίπτωση όταν περάσουν είκοσι χρόνια από την αποδοχή (ΠΠρΗλ 11/2020, σε: ΕλλΔνη 3/2021,
σχόλιο: Ε. Κώνστα, σ. 692-701).
Ως προς την καθ’ ύλην αρμοδιότητα περί ασκήσεως της αγωγής ακύρωσης (ΑΚ 1857 § 4), επειδή δεν είναι αποτιμητή σε χρήμα, υπάγεται στην αρμοδιότητα του Πολυμελούς πρωτοδικείου.
Για οιαδήποτε απορία ή αίτημά σας επικοινωνήστε μαζί μας μέσω e-mail στο info@makrislawoffice.com.
Παπανδριανού Εύη – Δικηγόρος Αθηνών